Rarangkén (ᮛᮛᮀᮊᮦᮔ᮪) / vokalisasi

   3. Rarangkén (vokalisasi)

  Rarangkén aksara Sunda aya 13, nu ditulis dumasar kana tempat cicingna aksara dasar, nyaéta:

a.   Rarangkén nu ditulis luhureun lambang aksara dasar jumlahna aya lima, nyaéta:

1)  ...ᮤ = panghulu, gunana pikeun ngarobah sora vokal aksara dasar /a/ jadi /i/.

Contona: ᮓ = da à ᮓᮤ = di

2)  ...ᮨ = pamepet, gunana pikeun ngarobah sora vokal aksara dasar /a/ jadi /e/.

Contona: ᮓ = da à ᮓᮨ = de

3)  ...ᮩ = paneuleung, gunana pikeun ngarobah sora vokal aksara dasar /a/ jadi /eu/.

Contona: ᮓ = da à ᮓᮩ = deu

4)  ...ᮁ = panglayar, gunana pikeun nambahan konsonan /+r/ dina tungtung aksara layar.

Contona: ᮓ = da à ᮓᮁ = dar

5)  ...ᮀ = panyecek, gunana pikeun nambahan konsonan /+ng/ dina tungtung aksara dasar.

Contona: ᮓ = da à ᮓᮀ = dang

b.   Rarangkén nu ditulis di handapeun lambang aksara dasar, nyaéta:

1)  ...ᮥ = panyuku, gunana pikeun ngarobah sora vokal aksara dasar /a/ jadi /u/.

Contona: ᮓ = da à ᮓᮥ = du

2)  ...ᮢ = panyakra, gunana pikeun nambahan sora aksara /+ra/ dina aksara dasar nu aya di sagigireunana, sarta bisa diluyukeun jeung tanda rarangkén dina aksara dasarna.

Contona: ᮓ = da à ᮓᮢ = dra

3)  ...ᮣ = panyiku, gunana pikeun nambahan sora /+la/ aksara dasar nu dideukeutanana atawa nu ditémpélanana, sarta bisa diluyukeun jeung rarangkén dasarna.

Contona: ᮓ = da à ᮓᮣ = dla

c.   Rarangkén nu ditulis sajajar jeung aksara dasar, nyaéta:

1)  ᮦ... = Panéléng, gunana pikeun ngarobah sora vokal aksara dasar /a/ nu dipiheulaanana jadi /é/.

Contona: ᮓ = da à ᮓᮦ = dé

2)  ...ᮧ = panolong, gunana pikeun ngarobah sora vokal aksara dasar /a/ anu miheulaanana jadi /o/.

Contona: ᮓ = da à ᮓᮧ = do

3)  ...ᮡ = pamingkal, gunana pikeun nambahan sora /+ya/ dina aksara dasar anu dideukeutanana atawa nu ditémpélanana, sarta bisa diluyukeun jeung tanda rarangkén dina aksara dasarna.

Contona: ᮓ = da à ᮓᮡ = dya

4)  ...ᮂ = pangwisad, gunana pikeun nambahan konsonan /+h/ dina aksara dasar nu dideukeutanana atawa ditémpélanana, sarta bisa diluyukeun jeung tanda rarangkén dina aksara dasarna.

Contona: ᮓ = da à ᮓᮂ = dah

5)  ...᮪ = pamaéh, gunana pikeun ngaleungitkeun atawa miceun sora vokal tina aksara dasarna nu miheulaanana.

Contona: ᮓ = da à ᮓ᮪ = d

d.   Rarangkén nu bisa ogé dihijikeun atawa diadumaniskeun jeung aksara vokal, nu jumlahna aya 3, nyaéta:

1)  ...ᮁ = panglayar.

Contona:

ᮃᮁ	ᮄᮁ	ᮅᮁ	ᮆᮁ	ᮇᮁ	ᮈᮁ	ᮉᮁ
Ar	ir	ur	ér	or	er	eur

2)  ...ᮀ = panyecek.

Contona:

ᮃᮀ	ᮄᮀ	ᮅᮀ	ᮆᮀ	ᮇᮀ	ᮈᮀ	ᮉᮀ
ang	ing	ung	éng	ong	eng	eung

3)  ...ᮂ = pangwisad.

Contona:

ᮃᮂ	ᮄᮂ	ᮅᮂ	ᮆᮂ	ᮇᮂ	ᮈᮂ	ᮉᮂ
ah	ih	uh	éh	oh	eh	euh