Sabtu, 04 Mei 2024

Rarangkén Nasal (N-)

Rarangkén Nasal (N-) merupakan salah satu imbuhan depan (afiks) yang digunakan untuk membentuk kata kerja aktif dan kata sifat. Serta membuat kata dasar yang dibubuhi imbuhan ini akan mengalami perubahan suara tergantung pada huruf awal kata didepannya.

m-

b, p

N- + baca --> maca

N- + pacul --> macul

n-

t

N- + takol --> nakol

ng-

k, a, w

N- + kaca --> ngaca

N- + ais --> ngais
N- + wétan --> ngétan

nga-

b, d, g, h, j, l, m, n, w, y

N- + balik --> ngabalik

N- + degung --> ngadegung
N- + wuluku --> ngawuluku

ny-

c, s

N- + cutat --> nyutat

N- + sapu --> nyapu

nge-

konsonan saengang

N- + tik --> ngetik

N- + bor --> ngebor

 

Rarangkén pika-eun

 Rarangkén pika-eun merupakan imbuhan gabungan (confiks) yang digunakan untuk membentuk kata sifat.

Contohnya:

Bungah + pika-eun à pikabungaheun

Conto kalimah:

tadi Ceu Ika meunang béja pikabungaheun ti budakna.

 

Sedih + pika-eun à pikasediheun

Conto kalimah:

Pélem téh caritana meni pikasediheun pisan, matak teu kuat hayang ceurik.

Jalan cerita film itu menyedihkan sekali, tidak kuat rasanya menahan air mata.

 

Resep + pika-eun à pikaresepeun

Dedeuh budak téh, keur téh kasép, pinter, bageur deuih matak pikaresepeun batur.

Anak itu, bukan hanya ganteng dan pintar, tapi sikapnya juga baik, membuat banyak orang menyukainya.

Rarangkén -an

 Rarangkén -an merupakan salah satu imbuhan belakang (sufiks) yang digunakan untuk membangun kata barang, kata kerja, kata sifat, dan bilangan.

Warna kecap

Harti

Conto

barang

"tempat ..."

sakolaan, kuburan

barang

"hasil ..."

karangan, tulisan, catatan, paisan

barang

"anu di-...-keun"

dagangan, omongan, caritaan

barang

"anu dipaké ..."

kiloan, méteran, takeran

barang

"boga sipat ..."

atahan, asakan

barang

"anu di-..."

jajahan, tincakan

barang

"hasil/asal ti ..."

cianjuran, garutan, cirebonan

barang

"anu bisa di-..."

bacaan

Kata kerja pasif

"nitah supaya di-..."

bawaan, alaan, pulungan

Kata kerja pasif

"nitah supaya dibéré ..."

tulungan, bantuan, wakilan, talangan

Kata kerja pasif

"supaya dijadikeun ..."

paéhan, gedéan, leutikan, alusan, konéngan

Kata kerja pasif

"nitah supaya maké ..."

caian, bajuan, calanaan

Kata kerja aktif

"ngalakukeun ..."

latihan

sifat

"boga sipat/bakat ..."

daékan, wanian, éraan, kampungan

sifat

"boga ..."

anakan, béntolan

sifat

"kaluar/bijil ..."

getihan, cimataan

bilangan

"sababaraha ..."

ratusan, limaan

KAULINAN BARUDAK

 

KAULINAN BARUDAK

 

1.     Mengenal Kaulinan Barudak (Permainan Anak-anak). 

Kaulinan barudak merupakan “kamonesan” yang sering dilakukan seorang diri, berdua, ada juga yang harus dilakukan oleh banyak orang. Selain itu, ada juga kaulinan khusus untuk anak-anak perempuan, kaulinan khusus anak laki-laki dan kaulinan yang bisa dimainkan oleh anak laki-laki maupun perempuan.

2.     Macam-macam Kaulinan Barudak

a.     Berdasarkan jenis kelamin yang melakukannya:

1)     Kaulinan barudak awéwé (permainan anak-anak perempuan) diantaranya:

Ø  békel

Ø  anjang-anjangan

Ø  sondah

Ø  congklak

2)     Kaulinan barudak lalaki (permainan anak-anak laki-laki) diantaranya:

Ø  gatrik             

Ø  langlayangan

Ø  ngadu kaléci (kelereng)                       

Ø  kolécér

Ø  jajangkungan

Ø  pepeletokan

3)     Kaulinan barudak (permainan anak-anak) laki-laki dan perempuan diantaranya :

Ø  galah (gobang)           

Ø  oray-orayan               

Ø  ambil-ambilan            

Ø  ucing sumput 

Ø  gobak sodor

b.     Berdasarkan cara melakukannya

1.   Yang dibarengi dengan kakawihan diantaranya:

·     oray-orayan   

·     eundeuk-eundeukan

·     ambil-ambilan

·     ucang-ucang anggé

·     pérépét jengkol

·     paciwit-ciwit lutung

2.   Yang tidak dibarengi dengan kakawihan, diantaranya:

·     gatrik             

·     anjang-anjangan

·     sondah                       

·     ngadu kaleci

·     congklak                    

·     langlayangan

·     ucing-ucingan

·     jajalangkungan

·     sorodot gaplok

·     damdaman

·     galah-gobang 

·     bébéntengan

Dan masih banyak lagi kaulinan barudak dari daerah Sunda. Terkadang diberbagai daerah nama kaulinan barudak itu berbeda-beda. Contoh permainan sondah, ada juga yang menyebutkan éngklék dan jiplek. Dijaman sekarang kaulinan barudak ada daerah yang masih memainkan ada juga yang hampir punah tinggal nama. Dibawah ini keterangan singkat mengenai kaulinan barudak Sunda.

Senin, 10 Oktober 2022

Jenis Sisindiran

Jenis Sisindiran 


Jenis-jenis sisindiran berdasarkan isinya terbagi kedalam tiga jenis, yaitu

1)    Sisindiran Piwuruk, yaitu sisindiran yang isinya berupa petuah hidup atau nasihat.

Rarakitan piwuruk:

Ka mana jalan ka yogya,

Ka ditu ka pangrumasan.

Ka mana jalan ka Surga,

Ka ditu ka pangaosan.

 

Paparikan Piwuruk:

Aya manuk dina pager,

Na sukuna aya bola.

Lamun urang hayang pinter,

Kudu getol ka sakola.

 

2)   Sisindiran Silih Asih, yaitu sisindiran yang isinya menggambarkan perasaan kasih sayang atau cinta, baik secara umum ataupun personal.

 

Rarakitan Silih Asih:

Batur mah maké calana,

Kuring mah kabaya waé.

Batur mah jelema kaya,

Kuring mah sangsara waé.

 

Paparikan Silih Asih:

Katumbiri di Cigeulis,

Ti Citeureup ka Ciamis.

Kaciri seuri nu geulis,

Mun diteuteup beuki manis.

 

3)   Sisindiran Sésébréd, yaitu sisindiran yang isinya humor atau guyon.

Rarakitan Sésébréd:

Sok hayang nyaba ka Bandung,

Sok hayang nyaho nanjakna.

Sok hayang nanya nu pundung,

Sok hayang apal ambekna.

 

Paparikan sésébréd:

Mawa kuda ka Ciputat,

Mawa kaldé ka Cipayung.

Mun urang jadi pajabat,

Kahadé ulang adigung.

Pupujian Bahasa Sunda

PUPUJIAN


Pupujian adalah salah satu bentuk puisi lama dalam sastra Sundal, yang isisnya memuat ajaran agama Islam. Pupujian merupakan adaptasi dari puisi syair dalam kesusastraan Arab. Umumnya, bentuk pupujian itu sama persis dengan syair dalam Bahasa Arab, yaitu terdiri dari empat larik dalam satu bait. Setiap bait terdiri oleh delapan suku kata. Tapi ada juga yang terdiri dari dua larik dalam satu bait, enam larik dalam satu bait, dan sebagainya. Serta suara akhir/rimanya yang ada dalam pupujian umumnya purwakanti laraswekas (a-a-a-a) atau sama.

Pupujian lahir di lingkungan pesantren. Penyebarannya melalui para santri dengan mengajarkan di masyarakat, serta ke sekolah keagamaan. umumnya, pembacaan pupujian dilakukan dengan cara dinyanyikan di mesjid sebelum menjelang salat, di madrasah, pesantren dan dalam acara-acara tertentu.


Fungsi Pupujian

Pupujian memiliki dua fungsi, yaitu:

1. Fungsi sosial.

Tujuannya untuk mengingatkan masyarakat terhadap ajaran agama Islam.

2. Fungsi ekspresi.

Merupakan gambaran dari ekspresi jiwa dan perasaan cinta terhadap agama Islam.


Jenis-jenis Pupujian

Diliha dari isinya, pupujian dikategorikan jadi beberapa kategori, diantaranya:

1.    Memuji kepada Allah Swt

2.   Bersolawat kepada Nabi Muhammad Saw

3.   Peringatan

4.   Ajaran syatiat agama


Contoh Pupujian

1. Pupujian yang memuji atau berdoa kepada Alloh Swt.

Ya Alloh Nu Maha Mulya

Ka Anjeun Abdi sadaya,

Ibadah sakuat daya,

Sareng nyuhunkeun pangraksa.

 

Gusti Alloh Maha Suci,

Abdi seja pasrah diri,

Mugi Anjeun kersa nampi,

Amal jeung ibadah abdi.


2. Peringatan atau ajakan berbuat baik kepada Orang lain.


Éling-éling dulur kabéh                           

Ibadah ulah campoléh

Beurang peuting ulah weléh

Bisina kaburu paéh

 

Sabab urang bakal mati

Nyawa dipundut ku Gusti

Najan raja nyakrawati

Teu bisa nyingkahan pati

Karasana keur sakarat

Nyerina kaliwat liwat

Kana ibadah diliwat

Tara ngalakukeun solat

 

Kaduhung liwat kalangkung

Tara nyembah ka nu Agung

Sakarat nyeri kalangkung

Jasadna teu beunang embung


3. Tarikh Nabi atau Bershalawat kepada Nabi Muhammad SAW.

Nabi urang sadayana

Kangjeng Nabi anu mulya

Muhammad jenenganana

Arab kurés nya bangsana

 

Ramana Gusti Abdullah

Ibuna Siti Aminah

Dibabarkeunna di Mekah

Wengi Senén taun Gajah

 

Robiul awal bulanna

Tanggal ka-dua belasna

April bulan maséhina

Tanggal kadua-puluhna

 

Ari bilangan taunna

Lima Ratus Cariosna

Tujuh Puluh Panambihna

Sareng Sahiji Punjulna

 

Siti Aminah misaur

Waktos Babarna Kacatur                        

Ningal Cahaya Mani Ngempur

Di Bumina Hurung mancur


4. Ajaran Syariat Agama.

1)    Pardu wudu aya genep sadayana,

Hiji niat kadua ngumbah beungeutna,

Tilu ngumbah leungeun dua jeung sikuna,

Opat ngusap saeutik tina sirahna,

Lima ngumbah suku dua jeung muncangna,

Genep tartib sing puguh runtuyanana.

 

2)   Bismillah ucap ngawitan

Terasna ngumbah panangan

Kekemu di lebet baham

Ngingsreuk cai lalaunan

 

Ngumbah raray kalimana

Panangan banjur sing rata

Kénca sareng katuhuna

Semet siku nya watesna

 

Lajengna ngusap mastaka

Ngumbah capil duanana

Sampéan nu panutupna

kumbah dugi ka bersihna

 

Sakitu kahartos mugi

Cara wudu kangjeng Nabi

Dina hadis nu tos pasti

Turutaneun nu sayakti